Tarcza Antykryzysowa. Zmiana umowy i korzystne rozwiązania dotyczące wzrostu wynagrodzenia

W dniu 31 marca 2020 roku weszła w życie tzw. Tarcza Antykryzysowa – ustawa, która ma pomóc przedsiębiorcom w walce ze skutkami epidemii wirusa SARS-CoV-2 wywołującego chorobę COVID-19. Poza wprowadzeniem różnego rodzaju ulg oraz ułatwień dla poszczególnych sektorów gospodarczych, wśród licznych nowych rozwiązań, Tarcza Antykryzysowa wprowadza także regulacje dotyczące wykonywania umów zawieranych w trybie zamówień publicznych oraz służących ich realizacji umów dostawczych i podwykonawczych.

Co ważne, regulacje przewidziane w Tarczy Antykryzysowej pozostają w zasadzie bez wpływu na prawa i obowiązki stron umów o roboty budowlane realizowanych w sektorze prywatnym. Podmiotom realizującym takie umowy pozostaje więc korzystać z uprawnień przewidzianych w umowie oraz przepisach kodeksu cywilnego.

W zakresie umów zawieranych w trybie zamówień publicznych oraz umów służących ich realizacji Tarcza Antykryzysowa przewiduje zasadniczo dwojakiego rodzaju regulacje – wprowadza mianowicie obowiązek informacyjny stron (więcej na jego temat można przeczytać tutaj) oraz uprawnienie do zmiany umowy (o czym nieco więcej poniżej).

Tarcza wprowadza także – głośno dyskutowane i mocno kontrowersyjne – przepisy dotyczące zawieszenia biegu terminów przewidzianych przepisami prawa administracyjnego (co ważne nie wprowadza analogicznego rozwiązania dla terminów przewidzianych przepisami prawa cywilnego!). Tarcza wskazuje jednocześnie, że wstrzymanie i zawieszenie biegu terminów nie dotyczy postępowań dotyczących kontroli uprzedniej zamówień publicznych współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej oraz postępowań odwoławczych toczących się przed Krajową Izbą Odwoławczą.

Zmiana umowy w sprawach zamówień publicznych

Zgodnie z art. 15 r ust. 4 Tarczy Antykryzysowej, jeżeli (po przeprowadzeniu procedury informacyjnej), zamawiający publiczny stwierdzi, że okoliczności wskazywane przez wykonawcę mogą wpłynąć lub wpływają na należyte wykonanie umowy, może w uzgodnieniu z wykonawcą dokonać zmiany umowy zgodnie z art. 144 ust. 1 pkt 3 p.z.p.

Tym samym, jeśli wystąpienie COVID-19 będzie mogło wpływać na realizację umowy lub też na nią wpłynie, ustawodawca wskazuje na możliwość zmiany umowy w trybie art. 144 ust. 1 pkt. 3 p.z.p., który to dopuszcza zmianę w przypadku wystąpienia okoliczności niemożliwych do przewidzenia przez zamawiającego działającego z należytą starannością, a wartość zmiany nie przekracza 50% wartości zamówienia.

W Tarczy Antykryzysowej wskazany został przykładowy katalog dopuszczalnych zmian – zmiany mogą dotyczyć:
1. terminu wykonania umowy lub jej części, lub czasowe zawieszenie wykonywania umowy lub jej części;
2. sposobu wykonywania dostaw, usług lub robót budowlanych;
3. zakresu świadczenia wykonawcy i odpowiadającej jej zmiany wynagrodzenia wykonawcy;
Dopuszczalne jest przy tym wprowadzenie kilku zmian umowy, jeśli wzrost wynagrodzenia spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy.

Korzyści dla wykonawcy

Czy zatem wprowadzona właśnie regulacja w jakikolwiek sposób zmienia sytuację prawną wykonawcy? Tak – rozszerza wartość dopuszczalnych zmian umowy przewidując, że każda kolejna zmiana związana z COVID-19 nie może przekroczyć 50% wartości umowy. Tym samym kilkukrotne podwyższenie wysokości wynagrodzenia wykonawcy (gdyby było to uzasadnione okolicznościami) może jednak skutkować przekroczeniem 50% wartości pierwotnej umowy. Przed wprowadzeniem Tarczy Antykryzysowej wartość wszystkich zmian umowy nie mogła przekroczyć 50% wartości zamówienia. Wprowadzona zmiana na pewno ucieszy więc wykonawców.

Omawiana regulacja stanowi jednocześnie wskazówkę dla zamawiających publicznych, że wystąpienie COVID-19 należy traktować jako okoliczność spełniającą przesłankę z art. 144 ust. 1 pkt. 3 p.z.p. tj. okoliczność, której zamawiający działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć. Może to być pomocne przy podejmowaniu decyzji o możliwości zawarcia stosownej ugody oraz następnie w czasie jakiejkolwiek kontroli ukierunkowanej na stwierdzenie, czy taka ugoda była dopuszczalna.

Należy jednak pamiętać, że zamawiający publiczny, może ale nie musi zgodzić się na zmianę umowy (zmiana umowy nie stanowi jego obowiązku).

Przepisy zawarte w Tarczy Antykryzysowej nie wyłączają przy tym możliwości zastosowania postanowień umownych przewidujących możliwość zmiany umowy, jeśli są korzystniejsze dla wykonawcy. Jednakże okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19, nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do wykonania umownego prawa odstąpienia od umowy (z art. 15r ust. 5). Nadal oczywiście możliwe jest skorzystanie z ustawowego prawa odstąpienia od umowy z zamawiającym.

Sytuacja podwykonawcy

Tarcza Antykryzysowa reguluje jednocześnie sytuację prawną podwykonawców. Przewiduje mianowicie, że dokonanie zmiany umowy zawartej w trybie zamówień publicznych pomiędzy zamawiającym a wykonawcą pociąga za sobą obowiązek odpowiedniej zmiany umowy pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą, jeśli zmiana dotyczy części zamówienia powierzonej do wykonania podwykonawcy. Warunki wykonania umowy przez podwykonawcę nie mogą być przy tym mniej korzystne niż warunki wykonania umowy pomiędzy zamawiającym a wykonawcą (art. 15 r ust. 8).

Ustawodawca przewiduje ponadto, że po stwierdzeniu przez wykonawcę oraz podwykonawcę, że okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19 mogą wpłynąć lub wpływają na nienależyte wykonanie łączącej ich umowy, podmioty te mogą uzgodnić odpowiednią zmianę łączącej je umowy. Podobnie jak w przypadku relacji zamawiający – wykonawca, także w przypadku relacji wykonawca – podwykonawca ustawodawca wskazuje przykładowy katalog takich zmian. Mogą one polegać w szczególności na zmianie terminu wykonania umowy, czasowym zawieszeniu jej wykonania, zmianie sposobu wykonania umowy lub zmianie zakresu wzajemnych świadczeń (art. 15 r ust. 7).

Przedstawione powyżej regulacje dotyczące modyfikacji umów zawartych z podwykonawcą mają oczywiście zastosowanie również do umów zawartych między podwykonawcą a dalszym podwykonawcą.

Autorki: Maria Łabno adwokat w Zespole Postępowań Sądowych i Arbitrażowych kancelarii JDP (maria.labno @jdp-law.pl) Paulina Strąk-Kalinowska Paulina Strąk-Kalinowska prawnik w Zespole Postępowań Sądowych i Arbitrażowych kancelarii JDP (paulina.strak @jdp-law.pl)